Οι Απολλωνιαδίτες της Καστοριάς για εξήντα περίπου χρόνια προσπαθούσαν να δημιουργηθούν και να ταχτοποιηθούν στη νέα τους πατρίδα. Τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς ζούσαν με την ελπίδα να ξαναγυρίσουν πίσω. Τους κυριαρχούσε η νοσταλγία για την πατρίδα τους, για τον τόπο τους ένιωθαν ξεριζωμένοι. Δεν ήταν εύκολο να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον.
Εκείνα τα χρόνια ήταν πολύ ενωμένοι, δούλευαν συναινετικά στη λίμνη, διασκεδάζανε μαζί τραγουδώντας τα δικά τους τραγούδια. Συναντιόνταν στο καφενείο « τα Ψαράδικα», κρατούσαν τα έθιμά τους. Είχαν όμως ν’ αντιμετωπίσουν τεράστιες δυσκολίες οικονομικές, πολιτισμικές, κοινωνικές (Μπουτσιάδου - Καρολίδου, Σ. 2010, σσ.: 149α).
Μα το χειρότερο ήταν ο πόλεμος. Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, εμφύλιος. Όμως τα κατάφεραν, αν και αρκετά παλικάρια έχασαν τη ζωή τους στις μάχες.
Δημιουργικοί, νομοταγείς, ακούραστοι, πράοι, καλόκαρδοι, και συναδελφωμένοι σαν μια γροθιά αντιμετωπίζουν συγχρόνως και τον κοινωνικό ρατσισμό. Η λέξη "πρόσφυγας" ηχούσε στα αυτιά τους σαν μια βρισιά, αισθάνονταν μειονεκτικά. Κάθε φορά που τους αποκαλούσαν έτσι πληγώνονταν, το θεωρούσαν υποτιμητικό και αισθάνονταν ότι τους λαβώνουν τα σωθικά με μια μαχαιριά. Σαν επακόλουθο ήταν να προσπαθούν να διαγράψουν από το υποσυνείδητό τους την καταγωγή τους, κυρίως η δεύτερη γενιά, διότι θεωρούσαν ότι ο κοινωνικός ρατσισμός τους στιγματίζει
. Από νωρίς λοιπόν αφομοιώνονται με τον γηγενή πληθυσμό και για κάποια χρόνια προσπαθούν να ξεχάσουν εντελώς την πατρίδα τους. Στην αρχή παντρεύονταν μόνο μεταξύ τους, αργότερα όμως άρχισαν να γίνονται μικτοί γάμοι.
Τα πρώτα χρόνια πίστευαν ότι θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους για αυτό παίρνανε συντρόφους Μικρασιάτες. Όταν όμως άρχισαν να παντρεύονται με τους ντόπιους, αλλάζει και η νοοτροπία τους, αφομοιώνονται πολύ γρήγορα με το γηγενή πληθυσμό. Έτσι δημιουργείται μια αποστασιοποίηση από το δικό τους τρόπο ζωής. Αλλάζουν συνήθειες, ξεχνούν τα ήθη και έθιμα τους. Το γλωσσικό τους ιδίωμα εγκαταλείπεται εντελώς και το χρησιμοποιούν μόνο για να αστειεύονται μεταξύ τους (Μπουτσιάδου - Καρολίδου, Σ. 2010, σσ.: 149β).
Υπήρχε λοιπόν φόβος, οι γενιές που ακολουθούσαν να μη γνωρίζουν τίποτα για την καταγωγή τους, αλλά να θεωρούν παραμύθια και ξεχασμένες ιστορίες κάποιων γραφικών γερόντων τις τραγικές και σημαντικές αλήθειες μιας μακραίωνης ένδοξης ιστορίας, μιας αλησμόνητης όμως υπαρκτής πατρίδας.
Έτσι φωτισμένα μυαλά αποφασίζουν να δημιουργήσουν ένα σύλλογο για να φέρουν σε επαφή τους Απολλωνιαδίτες της Καστοριάς με σκοπό να τους ζωντανέψουν την αγάπη για την κοινή τους πατρίδα και να διατηρήσουν τα ήθη και έθιμά τους. Να ζωντανέψουν οι γιορτές τους, τις συνήθειες των προγόνων τους, να τονώσουν την περηφάνια τους για τον τόπο καταγωγής τους. Να γνωρίζονται μεταξύ τους και να βοηθάει ο ένας τον άλλον όπως τότε που είχαν έρθει και ο ένας κρατούσε το χέρι του άλλου και όλοι προχωρούσαν στον άγνωστο δρόμο της προσφυγιάς, στον Γολγοθά της προσωπικής τους σταύρωσης (Μπουτσιάδου - Καρολίδου, Σ. 2010, σσ.: 150α).
Βασικότερος και βαθύτερος στόχος του Συλλόγου ήταν να ΜΗ γίνει η δική τους πατρίδα μια χαμένη πατρίδα, αλλά να γίνει μια αλησμόνητη πατρίδα που θα ζει στις καρδιές όλων των Απολλωνιαδιτών όσα χρόνια και αν περάσουν.
Στις 11 Δεκεμβρίου 1985 ιδρύεται στην Καστοριά σωματείο με την επωνυμία "ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΔΙΤΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ". Την ιδέα για την ίδρυση του Συλλόγου την έδωσε η κα. Αγγέλα Παπαμαντζάρη. Μαζί με τον Παναγιώτη Ιντζίδη και τον Σίμο Μεγγούδη αποφασίσανε να έρθουνε σε επαφή με άλλους Απολλωνιαδίτες και έτσι σχηματίζουν τον πρώτο πυρήνα του σωματείου. Κάνουν εκλογές και βγαίνει το πρώτο διοικητικό Συμβούλιο με:
- Πρόεδρος : Κυναλής Κυριάκος
- Αντιπρόεδρος : Μεγγούδης Σίμος
- Γενικός Γραμματέας : Χριστοφορίδης Παναγιώτης
- Ταμίας : Πανταζίδης Νικόλαος
- Μέλη : Σπανός Μιχαήλ
- "" : Παπαμαντζάρη Αγγελική
- "" : Ιντζίδης Παναγιώτης
Ακολούθησαν πολλά άλλα Διοικητικά Συμβούλια τα 35 αυτά χρόνια. Σήμερα το Δ.Σ. του Συλλόγου απαρτίζεται από:
- Πρόεδρος: Παπαμαντζάρη Βασιλική
- Αντιπρόεδρος: Πουλιώνη Αναστασία
- Ταμίας: Σταυρακούδη Ευανθία
- Γραμματέας: Κώνστας Μιχαήλ
- Μέλη: Σολδάτου – Κιναλή Σουλτάνα,
- Φιλίππου –
Ματσακίδου Σουλτάνα,
- Ανδρεώλα Ελένη,
- Σουρβάνου Δέσποινα
- Μορφίδου Γραμματική
- Αναπληρωματικά μέλη: Μορφίδου Εριφύλη και Χαλκιά
Βασιλική.
- Μπουτσιάδου - Καρολίδου Σ., (2010), Από την Απολλωνιάδα στην Καστοριά, Έκδοση: ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΔΙΤΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
